Kanun nedir?

KANUNUN FiZiKi YAPISI
Toplam tel sayısı icracının tercihine göre 72, 75 veya 78 olarak değişir. Üzerinde gerili bulunan teller üçer üçer akord edildiğinden 24(72 telden), 25(75 telden) veya 26(78 telden) ses elde edilir. Teller için eskiden kiriş kullanılırken bugün misinadan yararlanılmaktadır.
İcra edilen eserde kullanılan arızaları (bemol ve diyezler) için gövde ile tellerin arasına, teli geren mandal ismi verilen dökme mekanizmalar çakılır. Bu sistem 19 yüzyılın ikinci yarısında icat edilmiştir. Bu tarihten önce, kanun icracıları teli parmak darbeleri ile gererek istedikleri sesi elde etmeye çalışıyorlardı. Kanun icracıları kanunu çalmak için, ellerinin işaret parmaklarına yüksük adı verilen metal halkalar takar ve yüksük ile parmaklarının arasına bağdan yapılan mızraplar sıkıştırırlar.
TARiHÇE
Kanun'un hangi devirde kim tarafından bulunduğu veya kökeni, müzikologlar tarafından tartışılan bir konudur: * İbn Khalikan "Vefayatük-Ayân" adlı eserinde Farabi tarafından icat edildiğini söyler.
* H.G. Farmer, Farabi'nin eseri Kitab-ı Musiki'de kanun ismine rastlanmadığını tespit etmiştir. Ancak Farabi'nin aynı eserinde "Ma'azif" adıyla tarif ettiği çalgının Kanun olduğunu ve bu saza son şeklini Farabi'nin vermiş olabileceğini ekler.
* Farabi ile aynı yüzyılda yaşamış olan İbn-i Sina ve Al-Hüseyin'in eserlerinde de Kanun ismi anılmamaktadır.
* X. yüzyılda yazılmış olan Arap edebiyatı ürünü "BinBir Gece Masalları'nda" Kanun-i Mısri olarak isimlendirilerek bu çalgı tarif edilmektedir.
* Horasanlı Bermek ailesinden olup, Musul yakınında İrbil'de dünyaya gelen İbni Hallegan adında biri tarafından XIII. yüzyılda bulunduğu da söylenir.
* Çeng ile Kanunun gerek çalınış gerekse şekil bakımından benzerliği göz önünde tutulursa aynı kökenden geldiği düşünülebilir. Bu da kanunun tarihini, antik çağa; Eski Mısır ve Sümerliler zamanına kadar geri götürür. Klavsenin atası olarak kabul edilir.
* Yapımının Farabi'ye atfedilmesi bazı araştırmacıların Türklerin Kanunu eskiden beri kullandıkları görüşüne sürüklemiştir.
* XIII, XIV ve XV yüzyıllarda kanunun ilgi gören bir saz olduğu ve Osmanlı Sarayı'nda dinlendiğini bugüne ulaşan kaynaklardan öğreniyoruz. Evliya Çelebi Kitabında XVII. yüzyılın başlarında İstanbul'da yaşayan Kanun icracılarının isimlerini saymıştır. Ama XVIII. yüzyılda bu çalgı Osmanlının başşehri İstanbul ve civar bölgelerinde tamamen unutulmuştur. Türk Musikisinin parlak devirlerinden biri olarak değerlendirilen Padişah III. Selim döneminde bu çalgıyı icra eden bir isme tarihte rastlanmamaktadır. XIX. Yüzyılda II. Mahmut'un saltanatı sırasında (1808-1839) Arap kökenli bir Musikişinas olan Şam'lı Ömer Efendi Kanunu yeniden İstanbul'a tanıtmıştır.